Çocuklarda Travma

Travma; doğal afetler, cinsel ya da fiziksel saldırılar, kaçırılma, trafik kazaları, ölüm tehdidi ya da gerçek bir ölüm, ağır yaralanma vb. zorlayıcı yaşam olaylarının insanlarda yarattığı ruhsal yıpranma ve etkilenmeyi ifade eder.

Travma yaşayan kişi, psikolojik olarak kendisini güçsüz hisseder ve karşısındaki olay ya da kişiye karşı çaresiz bırakılır. Bunun sonucunda kişinin baş etme sistemleri devreden çıkar ve kişi durumu sağlıklı bir şekilde anlamlandıramaz ya da tepki veremez hale gelir. Stres kaynaklarından etkilenme düzeyi kişiden kişiye değişebilmekle beraber, travma kişinin ani yaşadığı, beklenmedik ve kontrol edilmesi güç durumlardır.

Travma sonrası stres tepkileri üç grupta toplanabilmektedir;

1-İstenmeden akla gelen düşünce ve görüntüler: Kişinin isteğinden bağımsız olarak travma esnasında deneyimlenen olaylar, zihinde tekrar tekrar yaşanır ve kişi için en sıkıntı verici kısımlardandır.

2-Kaçınma: Travmatik olayı yaşadığı yer, tanık olan ya da birlikte maruz kaldığı kişilerden uzaklaşmak isteme ve bunun adına davranışlar sergilemedir.

3-Fizyolojik uyarılmışlık: Yaşanılan deneyim sonrası bedensel olarak da (hızlı kalp çarpıntısı, aşırı terleme vb) uyarılmalar gerçekleşmektedir.

YAŞ GRUPLARINA GÖRE TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ

0-2 yaş arası:

Konuşma yeteneği olmadığından olayla ilgili duygularını açıklayamazlar fakat belirli görüntü, ses ya da koku anılarına sahip olabilirler. Bu gibi durumlara karşı bir duyarlılık geliştirip o tat, koku vb. durumlara yönelik tepki gösterebilirler.

Okul öncesi ve ana okulu çağı:

Bu dönemdeki çocuklar çaresizlik, güçsüzlük hissedebilirler ve kendilerini koruyamayacaklarını düşünürler. Dünyaya karşı güvensiz bir tutum sergilerler. Terk edilme korkuları mevcuttur, bu nedenle ebeveynden ayrılma konusunda sıkıntı yaşayabilirler. Kayıp vb. olaylar onlar için geri döndürülebilir ve sonucu değişen olaylardır.

7-11 yaş arasındakiler :

Bu dönemde kaybın geri döndürülemeyeceğini anlayabilirler. Ölüm gibi konuları artık daha net kavrayabilir ve bu konuda konuşmak isterler. Regresif (geri dönüş) davranışları sıkıntılı yaşam olayları sonrası görülebilir. Kaygı ve korkular artabilir.

11-14 yaş arasındakiler :

Korkularının diğer insanların hissettiği nitelikte olduğunu ve yerinde olduğunu bilmek isterler. Suçluluk, endişe gibi duyguları azaltmaya yönelik davranışlar gerçekleştirirler. Okula uyum problemleri, iştahsızlık, kurallara uymama gibi sorunlar görülebilir.

14-18 yaş arasındakiler:

Akran gruplarından kendisini soyutlama görülebilir. Uyku bozuklukları , fiziksel problemler, yeme problemleri yaşayabilirler. Olaylara verdikleri yüksek tepkiler olabilir ve bu da iletişim sıkıntılarını beraberinde getirebilir.

BELİRTİLERİ NE ZAMAN CİDDİYE ALALIM?

Travmatik olay sonrası birkaç ay bu şekilde tepkiler verilmesi normaldir. Fakat bu tepkiler altı aydan fazla sürerse, okul, aile, arkadaş çevresi vb. alanlarda problemlere yol açarsa bir uzmandan destek alınması gereklidir.